Zdrowe jelita - jak o nie dbać?

Jelita kojarzą się przede wszystkim z trawieniem i wydalaniem. I słusznie — stanowią przecież część układu pokarmowego. Główną funkcją jelit jest udział w trawieniu i wchłanianiu substancji odżywczych, a niestrawione resztki są wydalane z organizmu przez ich końcowy fragment.

Jednak często zapominamy o jednej bardzo ważnej rzeczy — że oprócz funkcji trawiennych jelita mają ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, przez co istotnie wpływają na nasze zdrowie i samopoczucie. 

W dużej mierze od nas samych zależy, jaka jest kondycja naszych jelit. Jesteś ciekaw, co zrobić, aby mieć zdrowe jelita? Czy wystarczy dieta bogata w błonnik? Przeczytaj ten artykuł, a dowiesz się więcej o funkcjach tego organu oraz o tym, jak dbać o jelita, by cieszyć się dobrym zdrowiem i samopoczuciem.

Czym są jelita i jak są zbudowane?

Układ pokarmowy to w dużym uproszczeniu długa rura, której poszczególne fragmenty ukształtowane są w organy przystosowane do pełnienia określonych funkcji. Jelita to ostatni i jednocześnie najdłuższy fragment tej rury, który spełnia wiele istotnych zadań. Pod nazwą „jelita” skrywa się najdłuższy fragment przewodu pokarmowego, który anatomicznie dzieli się na:

• jelito cienkie: dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte
• jelito grube: kątnica, okrężnica (wstępnica, poprzecznica, zstępnica, esica), odbytnica

Jelita składają się z dwóch głównych części: jelita cienkiego i jelita grubego. Jelito cienkie jest cieńsze i dłuższe, ma ok. 6 m długości. Jest poskręcane i znajduje się w dolnej części jamy brzusznej. Jelito grube z kolei ma większą średnicę i jest krótsze, jego długość to ok. 1,5 m. Okrężnica okala jelito cienkie, a jej końcowy odcinek schodzi w dół i zakończony jest odbytem. 

Funkcja jelit w organizmie

Jelita są naprawdę niesamowite! Zastanów się — setki gram pokarmu i kilka litrów wody, jakie dostarczamy organizmowi każdego dnia, trafiają do jelit i niemal cała jego objętość, poza celulozą, pozostaje wchłonięta.

Pokarm wstępnie trawiony jest w żołądku, skąd fragmenty wielkości ok. 1 mm i mniejsze trafiają do jelita, gdzie wchłaniane są składniki pokarmowe, czyli białka, tłuszcze i węglowodany, a także jony, witaminy i woda. 

Jelita to ważny narząd w naszym organizmie. Pełnią funkcje polegające na trawieniu i wchłanianiu składników odżywczych — to dzięki nim jesteśmy w stanie czerpać energię, substancje budulcowe i witaminy z pokarmu. To jednak nie wszystko, co potrafią jelita. Musisz poznać wszystkie funkcje, jakie ten organ pełni w organizmie. Dzięki temu uświadomisz sobie, jak ważne są zdrowe jelita!

Trawienie

Jedną z głównych funkcji jelit jest trawienie pokarmu, który się przez nie przemieszcza. W czasie trawienia enzymy produkowane przez komórki jelita rozkładają białka, węglowodany i tłuszcze, które przemieniają się w przyswajalne cząsteczki.

Wchłanianie składników odżywczych

Wewnętrzna powierzchnia jelit jest pofałdowana i pokryta nabłonkiem z kosmkami jelitowymi. Powierzchnię jelit z kosmkami nazywa się rąbkiem szczoteczkowym. Taka budowa maksymalnie zwiększa powierzchnię wchłaniania, co przyspiesza i zwiększa efektywność tego procesu.

Przyswajalne cząsteczki powstałe w procesie trawienia przenikają przez nabłonek kosmków jelitowych i trafiają do krwioobiegu, dzięki czemu docierają do wszystkich komórek organizmu. 

Funkcja wewnątrzwydzielnicza

Jelita produkują hormony regulujące procesy trawienne, takie jak sekretyna, cholecystokinina i gastryna. Substancje te wpływają na wydzielanie soków trawiennych, motorykę jelit i kontrolują apetyt.

Funkcja immunologiczna

Wspieranie odporności to kolejna potężna moc jelit. W ich świetle bytuje wiele bakterii, które tworzą przyjazną florę jelitową. Zapobiega ona rozwojowi chorobotwórczych bakterii i wirusów, produkuje witaminy i metabolizuje substancje odżywcze. 

Kiedy flora jelitowa znajduje się w równowadze, tzn. zawiera większość tzw. dobrych drobnoustrojów, układ odpornościowy funkcjonuje prawidłowo. Kiedy praca jelit zostaje zaburzona, dobra flora jelitowa zaczyna zanikać na rzecz szkodliwych drobnoustrojów. Brak równowagi powoduje różne dolegliwości.

Oczyszczanie i wydalanie

Niestrawione resztki pokarmowe są zagęszczane w jelicie grubym, a następnie formowane w masę kałową i wydalane z organizmu.

Jak jeszcze jelita wspierają zdrowie i dobre samopoczucie? Pełnią rolę detoksykacyjną. Za usuwanie toksyn z organizmu odpowiada głównie wątroba, ale jelita także biorą udział w tym procesie. Komórki nabłonka jelit produkują enzymy detoksykujące, które usuwają szkodliwe substancje.

Zdrowe jelita to dobra odporność

Jelita pełnią rolę strażnika i mają ogromnie odpowiedzialne zadanie — co dzień stykają się nie tylko ze składnikami odżywczymi, ale też z toksynami, lekami, drobnoustrojami i chemicznymi dodatkami do żywności. Aby uniknąć zakażeń, organ ten pełni funkcję solidnej bariery immunologicznej. Dlatego tak ważne jest, by wiedzieć, jak zadbać o jelita.

W kontekście znaczenia jelit dla odporności istotne są dwie kwestie: mechanizmy obronne z udziałem komórek odpornościowych oraz mikrobiom jelitowy.

Ze względu na stałą ekspozycję na patogeny w postaci szkodliwych drobnoustrojów i toksycznych substancji, jelita zawierają dużą liczbę komórek obronnych — znajduje się w nich ponad połowa limfocytów. Ponadto narząd ten wykształcił sprawne mechanizmy, które pozwalają radzić sobie z nieustannym napływem antygenów.

Jelita to miejsce bytowania miliardów drobnoustrojów, w tym bakterii, drożdży i grzybów, wirusów, a także i robaków, co ogólnie nazywa się mikrobiomem jelitowym czy też florą jelitową. Od składu i kondycji mikrobiomu jelitowego zależy zdrowie i samopoczucie każdego z nas. “Dobre bakterie” w jelitach pomagają rozkładać fragmenty pokarmów, poprawiają przyswajalność, produkują witaminy i zapobiegają nadmiernemu namnażaniu się patogenów. 

Współcześnie wiadomo, że właściwie ukształtowana mikroflora jelitowa odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, a jej zaburzenia mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia. Warto wiedzieć więc, jak dbać o jelita, aby uniknąć tych problemów. 

Co szkodzi jelitom?

Aby wiedzieć, jak dbać o jelita, warto poznać czynniki, które mogą zaburzać ich pracę. Oto najważniejsze z nich:

• czynnik genetyczny, 
• przyjmowane leki — w szczególności antybiotyki, inhibitory pompy protonowej występujące w lekach na zgagę oraz leki przeciwbólowe takie jak ibuprofen,
• zła dieta — mała różnorodność pokarmów, przetworzona żywność, nadmiar cukru etc., 
• przewlekły stres,
• nadmierna aktywność fizyczna — nadmierny wysiłek fizyczny może spowodować rozszczelnienie się komórek nabłonka jelit,
• brak aktywności fizycznej,
• palenie papierosów — dym tytoniowy zwiększa ryzyko powstawania stanów zapalnych w jelicie grubym,
• nadmierne spożywanie alkoholu — powoduje biegunki, uszkodzenia nabłonka jelit, rozszczelnienie jelit, ograniczenie wchłaniania.

Wszystkie wspomniane czynniki powodują zaburzenia flory bakteryjnej. Brak równowagi w jelitach objawia się nadmiernym namnażaniem się szkodliwych drobnoustrojów i jednoczesną redukcją dobroczynnych mikroorganizmów, a także nadmierną reakcją odpornościową i stanami zapalnymi. Pora dowiedzieć się, jak zadbać o jelita. 

Jak dbać o jelita?

Wiesz już, jak ważne funkcje w organizmie pełnią jelita — nie tylko efektywnie trawią pokarmy, ale także stanowią podstawę odporności całego organizmu. Chcesz wiedzieć, co zrobić, aby mieć zdrowe jelita? We wspieraniu prawidłowej pracy jelit i utrzymaniu równowagi flory bakteryjnej najważniejsze są:

• zdrowa dieta obfitująca w: błonnik pokarmowy, kiszonki, probiotyki, wodę
• aktywność fizyczna,
• unikanie stresu,
• odpowiednia ilość snu,
• unikanie alkoholu i rezygnacja z palenia tytoniu.

Gluten a jelita 

Częstym powodem problemów z jelitami są nietolerancje pokarmowe. W dużej części przypadków sprawcą problemów okazuje się powszechnie występujący w żywności gluten.

Najpoważniejszą formą nietolerancji glutenu jest celiakia. To choroba występująca u osób genetycznie predysponowanych, która polega na reakcji odpowiedzią immunologiczną na spożyty gluten. W wyniku nasilonej reakcji immunologicznej niszczone są kosmki jelitowe, co upośledza wchłanianie.

Reakcja alergiczna na gluten i inne substancje występujące w pszenicy występuje także u osób z klasyczną alergią pokarmową. 

Stosunkowo nową jednostką chorobową jest nieceliakalna nadwrażliwość na gluten — nadwrażliwość na gluten u osób, u których wykluczono celiakię i alergię na pszenicę. 

Sposobem na pozbycie się dolegliwości związanych z nietolerancją glutenu jest spożywanie żywności bezglutenowej, która w przypadku osób ze stwierdzoną nietolerancją na gluten staje się podstawą diety.