Rodzaje i charakterystyka chorób glutenozależnych
W ostatnim latach obserwuje się tendencję wzrostu liczby osób, skarżących się na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, występujące po spożyciu żywności zawierającej gluten. Niekorzystne działanie glutenu na organizm człowieka może przybierać różne formy, a każda z nich wymaga innej profilaktyki. Jak w takim razie obchodzić się z poszczególnymi jednostkami chorobowymi?
Celiakia - choroba trzewna
Celiakia to choroba ogólnoustrojowa o podłożu autoimmunologicznym. Trzeba się z nią zmagać do końca życia. Powoduje upośledzenie wchłaniania składników pokarmowych w jelicie, które jest spowodowane toksycznym oddziaływaniem białek glutenowych na błonę śluzową jelita cienkiego. Następuje wówczas zanik kosmków jelitowych. Ogranicza to wchłanianie substancji odżywczych, doprowadzając do pogłębiających się niedoborów substancji odżywczych, co w konsekwencji powoduje dalsze zmiany chorobowe.
Leczenie celiakii odbywa się przez konsekwentne stosowanie diety bezglutenowej. Wówczas należy sukcesywnie wykluczać z jadłospisu wszelkie produkty, które mogą zawierać gluten. Ważne jest również uważne czytanie etykiet produktów. Ponadto bezglutenowe żywienie należy stosować już przez całe życie. Nawet najmniejsze odstępstwo może powodować duże powikłania. Więcej na ten temat można przeczytać w artykule Celiakia a nietolerancja glutenu.
Rozpoznanie celiakii
Diagnostyka celiakii jest trudna, gdyż objawia się ona w różnorodny sposób. Występują przy niej symptomy charakterystyczne nie tylko dla innych chorób glutenozależnych, lecz także dla innych nietolerancji pokarmowych. Pojawiają się m.in.: wzdęcia, bóle brzucha, biegunki, zapalenia skóry, problemy z płodnością, depresja, czy afty.
W celu rozpoznania choroby wykonuje się m.in. badania serologiczne na obecność przeciwciał tTG, EmA, DGP lub GAF i całkowite stężenie przeciwciał iGa, oraz badania genetyczne na ekspansję genów HLA-DQ2 i KLA-DQ8. Jeśli badania nie dają pewności, wówczas lekarz może zlecić biopsję jelita cienkiego. Należy również podkreślić fakt, że celiakia może wystąpić w każdym wieku.
Nadwrażliwość na gluten
Przez wiele lat nadwrażliwość na gluten była kojarzona z celiakią. Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCNG) jest trudna w diagnostyce (parametry w krwi w normie, brak anomalii w wynikach biopsji jelita cienkiego). Szacuje się, że 6% pacjentów cierpiących na choroby związane z glutenem obejmuje nadwrażliwość na gluten. Ponadto jest to na tyle młoda jednostka chorobowa, że wciąż nie ma wiarygodnych biomarkerów, które w 100% byłyby w stanie zidentyfikować stan pacjenta.
Przy nadwrażliwości na gluten pojawiają się podobne objawy jak przy celiakii, czy alergii. W związku z tym, aby zidentyfikować NCNG, należy najpierw poddać się badaniom, które wykluczą inne choroby glutenozależne. Bardzo ważną rolę wówczas będą odgrywały aktywacja wrodzonej odpowiedzi autoimmunologicznej, zmiana funkcji bariery błony śluzowej jelit, czy dodatki stosowane w żywności FOODMAPs, o których pisaliśmy w artykule Różnice między nadwrażliwością a alergią na gluten.
Choroba Dűhringa
Opryszczkowe zapalenie skóry to inna nazwa na chorobę Dűhringa. W tym przypadku głównie dolegliwości dotyczą m.in. wykwitów skórnych i świądu, a w mniejszym stopniu zaburzeń jelitowych. Choroba najczęściej ujawnia się między 14 a 40 rokiem życia, zwłaszcza u osób, które mają do tego określone predyspozycje genetyczne. Zmiany skórne występują w postaci grudek, rumieni, czy pęcherzy. Silne swędzenie i wysypka prowadzą do licznych rozdrapań, przez co na skórze pacjenta często pojawiają się strupy i blizny.
Rozpoznanie choroby Dűhringa
Aby dokonać identyfikacji opryszczkowego zaplenia skóry, należy skierować się do gastroenterologa.
Diagnostyka tego schorzenia jest prawie identyczna jak przy celiakii. Różnicą jest przeprowadzenie biopsji z wycinka zdrowej skóry (najczęściej pośladkowej). W przypadku rozpoznania choroby obowiązuje całkowita eliminacja glutenu z diety, a także unikanie spożycia jodu, który może nasilać objawy skórne.
POLECANE PRODUKTY:
Alergia na gluten
Gluten należy do tzw. wielkiej ósemki alergenów pokarmowych, które są odpowiedzialne za większość przypadków alergii pokarmowych wśród dzieci i dorosłych. Gluten jest jedną z najczęstszych (po mleku i jajkach) substancji uczulających. Alergia na gluten (głównie pszeniczny) występująca u dzieci objawia się najczęściej atopowym zapaleniem skory, a zdecydowanie rzadziej dolegliwościami ze strony układu oddechowego, czy pokarmowego.
W odróżnieniu od celiakii alergia nie trwa całe życie i objawy w pewnym momencie mogą ustąpić. Należy jednak wcześniej przez ustalony z lekarzem czas stosować dietę bezglutenową. Ponadto dla rozpoznania alergii na gluten trzeba oznaczyć stężenie przeciwciał Ige. W ten sposób można dokonać prawidłowej diagnozy schorzenia.
W zależności od czasu wystąpienia, reakcję uczuleniową na gluten można podzielić na: natychmiastową oraz późną. Reakcja natychmiastowa występuje w ciągu kilku minut do godziny od spożycia pokarmu. Reakcja opóźniona natomiast objawiają się po kilku godzinach, a czasem nawet po 1-2 dniach.
Dorośli w przeciwieństwie do dzieci mogą borykać się z alergią przez wiele lat, a do wywołania objawów alergii potrzebne są znacznie większe ilości glutenu niż u dzieci (10 g lub więcej).
Alergii nie należy jednak bagatelizować, gdyż jej zaniedbanie może prowadzić do wielu komplikacji zdrowotnych. Przykładem może być uszkodzenie błony śluzowej jelita, zwiększenie przepuszczalności bariery jelitowej dla makrocząsteczek, co sprzyja też wtórnym alergizacjom.
Podsumowanie
Każda z chorób glutenozależnych ma inną specyfikę. Główne różnice występują w nasilaniu się objawów, długości ich trwania, leczeniu oraz diagnozie. Ponadto z racji tego, że symptomy w jednostkach chorobowych związanych z glutenem są charakterystyczne dla wielu innych dolegliwości, w celu diagnozy należy udać się do specjalisty. Natomiast w przypadku NCNG wymagana jest szczególna obserwacja, gdyż jej patogeneza wciąż nie została do końca określona.
Skomentuj artykuł