Różnice między nadwrażliwością a alergią na gluten

Wśród nietolerancji na gluten wyróżnia się takie schorzenia jak celiakię, alergię na gluten oraz nadwrażliwość na gluten. Mają one wiele cech wspólnych i dotyczą tego samego składnika, jednak każda niesienie ze sobą inne konsekwencje dla życia i zdrowia pacjenta. Różnią się one długością występowania, metodą diagnozy, czy intensywnością objawów. Najłatwiejsza do rozpoznania wydaje się celiakia. Jej uciążliwe symptomy są jednak podobne do tych pojawiających się przy alergii i nadwrażliwości. Jak więc prawidłowo weryfikować te dolegliwości?

Alergia na gluten i nadwrażliwość – jaka jest różnica?

Zarówno alergia na gluten, jak i nadwrażliwość są jednostkami chorobowymi. Alergia na gluten jest uważana za uczulenie pokarmowe, wywoływane przez określone alergeny. Dodatkowo można wykluczyć jej występowanie za pomocą określonych badań. Natomiast NCNG, czyli nieceliakalna nadwrażliwość na gluten jest bardziej skomplikowanym i dość młodym zjawiskiem. Została uznana za chorobę dopiero w 2010 roku. Nadwrażliwość oznacza niekorzystne objawy z powodu spożycia glutenu. Nie mają one jednak nic wspólnego z alergią ani celiakią. Ponadto patogeneza NCNG, czyli mechanizm powstawania choroby wciąż nie został do końca określony.

Alergia i nadwrażliwość na gluten - objawy

Zmiany skórne to główne dolegliwości związane z alergią na gluten. Występują najczęściej u dzieci. Można wówczas zauważyć zaczerwienianą i łuszczącą się skórę, popularną pokrzywkę, czy atopowe zapalenie skóry. Te symptomy pojawiają się najczęściej na policzkach, rączkach oraz nóżkach. Możliwe są także wymioty, wzdęcia, gazy oraz biegunki. Rzadko spotyka się przy uczuleniu na gluten rekcje ze strony układu pokarmowego, czy oddechowego. Jeżeli takie występują, to częściej u dorosłych niż u dzieci.
Niecieliakalna nadwrażliwość na gluten występuje natomiast głównie u osób dorosłych, zwłaszcza u kobiet. Rzadko kiedy tę dolegliwość obserwuje się wśród dzieci. Objawy, które można w tym przypadku napotkać to w szczególności symptomy żołądkowo-jelitowe, czyli: biegunki, bóle brzucha, czy wzdęcia. Wskazuje się również pozajelitowe sygnały nadwrażliwości na gluten m.in. uczucie splątania, zmęczenie, depresja, czy skórne wypryski.

Kiedy pojawiają się pierwsze objawy?

Najszybciej objawy pokazują się w przypadku alergii na gluten. Reakcja organizmu jest czasami widoczna nawet w ciągu kilku minut od spożycia glutenu. Kolejne 24-36 godzin mogą stanowić okres pogłębiania się objawów, a najczęściej zmian skórnych. Nadwrażliwość to przypadłość, w której objawy ujawniają się od godziny po spożyciu glutenowego posiłku do 3 dni. Przy celiakii natomiast reakcja może być znacznie opóźniona i wystąpić kilka tygodni, a nawet kilka miesięcy po zjedzeniu glutenowego posiłku.

Alergia na gluten u dorosłych i dzieci

Dziecięcy układ odpornościowy jest zazwyczaj znacznie słabszy niż w przypadku dorosłych. Obciążają go różnego rodzaju czynniki zewnętrzne, ale również substancje zawarte w produktach. Dlatego w wieku dziecięcym pojawia się wiele dolegliwości alergicznych, w tym pokarmowych. W 10-25% przypadków jest to uczulenie na gluten.

Alergia na gluten u dzieci pojawia się z powodu zbyt szybkiego włączenia do diety produktów glutenowych – nawet nieświadomie. Białko pszenicy bardzo często występuje w najpopularniejszych produktach z dziecięcego jadłospisu. Są to biszkopty, sucharki, gotowe kaszki, desery, serki, a nawet przetwory mięsne jak wędliny, czy parówki. Dzieci zazwyczaj dość szybko zdrowieją z alergii i ma ona wyraźnie przemijający charakter. Alergia na gluten pojawiająca się w wieku dorosłym może ciągnąć się nawet przez wiele lat.

Nietolernacja glutenu - jak rozpoznać?

Rozróżnienie na chorobę trzewną (celiakię), alergię na gluten oraz NCNG spowodowało, że dla każdego ze schorzeń wskazane są inne metody diagnozy. W celu wykluczenia alergii należy oznaczyć stężenie przeciwciał IgE. Wykluczenie celiakii proponuje natomiast najszerszy zakres badań. Oznacza to potwierdzenie m.in. braku IgA, tTGA, IgE, EmA. Identyfikacji stanu pacjenta można dokonać również dzięki biopsji jelita, która wykaże zanik kosmków jelitowych w sakli Marsha 0 (stopień przednaciekowy - prawidłowy) lub 1 (zmiany naciekowe - niewielki wzrost limfocytów śródnabłonkowych). Wykluczenia choroby trzewnej można również dokonać poprzez ujemny test na obecność genotypów HLA-DQ2 i DQ8, które występują u 99% pacjentów z celiakią.

Na zdiagnozowanie nadwrażliwości wciąż nie ma wiarygodnego biomarkera, który byłby w stanie jednoznacznie wskazać na wykluczenie lub obecność nadwrażliwości. NCNG identyfikuje się przez badanie diagnostyczne. Dlatego należy zacząć od wykluczenia u pacjenta alergii oraz celiakii. Wówczas bardzo ważną rolę będą odgrywały aktywacja wrodzonej odpowiedzi autoimmunologicznej, zmiana funkcji bariery błony śluzowej jelit, czy dodatki stosowane w żywności.

FOODMAPs a nadwrażliwość na gluten

U pacjentów z nadwrażliwością na gluten występują często inne nietolerancje pokarmowe. Ze schorzeniem NGNC wiąże się często spożywanie produktów FOODMAPs, czyli łatwo fermentujących. Może to potęgować dolegliwości wynikające z nadwrażliwości na gluten, gdyż FOODMAPs silnie stymulują jelitowy układ nerwowy, uwalniając duże ilości gazów. Takie działanie ma wiele naturalnych produktów, jednak największą uwagę należy zwrócić na wyroby przetworzone. Zawierają one zazwyczaj barwniki, wzmacniacze, czy konserwanty jak: glutaminiany, benzoesany, siarczany, czy azotany. One również silnie podrażniają żołądek, co nie jest korzystne w przypadku schorzenia NGNC.

Jak leczyć nietolerancję glutenu?

W zależności od tego, z którą z nietolerancji glutenu ma się do czynienia, proces leczenia będzie przebiegał nieco inaczej. Oczywiście we wszystkich wypadkach jedynym zalecanym sposobem profilaktyki będzie stosowanie diety bezglutenowej. W przypadku celiakii dieta bezglutenowa będzie musiała być zastosowana już na stałe. Osoby zmagające się z alergią na gluten, zwłaszcza dzieci z czasem nie będą potrzebowały już diety, gdyż uczulenie przeminie. Natomiast w przypadku NCNG oprócz stosowania diety bezglutenowej, zaleca się wykluczyć z jadłospisu produkty bogate w barwniki, konserwanty i wzmacniacze smaku zaliczające się do FOODMAPs. Nie ma jednak pewności co do tego, czy nadwrażliwość jest chorobą stałą, czy przemijającą. Dlatego po ok. 1-2 lat stosowania diety bezglutenowej można spróbować zacząć wprowadzać w życie produkty z glutenem. Należy przy tym prowadzić własne obserwacje rekcji organizmu na tę zmianę.

Podsumowanie

Rozpoznanie rodzaju nietolerancji glutenu nie jest wcale proste i nie da się tego dokonać jedynie przez obserwacje organizmu. Przed stosowaniem jakiejkolwiek diety należy klinicznie potwierdzić lub wykluczyć schorzenia. W przypadku nadwrażliwości należy być w nieustannym kontakcie z lekarzem oraz zasięgnąć porad dietetyka.